Son yıllarda metabolizmayı hızlandıran besinlerle ilgili pek çok reklam ve ilan görüyoruz. Ancak bu iddialar konusunda farklı görüşte bilimsel raporlar var. Metabolizma hızının yavaş olmasının pek çok sebebi vardır. Bunlardan en önemlisi enzimler. Bazı enzimleri baskılayarak enerji tüketimini arttırabilirsiniz. Genellikle magazin bilim dünyası buna kafa yoruyor. Bir mucize bitki her insanda metobilazmayı hızlandırsın ve toksik olmasın. Metabolizmadan metabolizmaya değişmesin. Fakat bu mümkün değil çünkü herkesin metabolizması farklı. Vücudun hayatta kalabilmek adına metabolizmayı yavaşlatması için pek çok geçerli sebebi vardır. Örneğin dişsiz memeliler takımında yer alan üç parmaklı tembel hayvanların memeliler arasındaki metabolik hızı en düşük canlılar olduğu tespit edildi. bunun nedeninin de yaşadıkları bol ağaçlı yağmur ormanlarında enerji ihtiyacını azaltmak ve ortama uyum sağlamak olduğu düşünülüyor. Enerji ihtiyacını azaltmak için metabolizmayı yavaşlatmak bir hayatta kalma yöntemidir. Çünkü her canlı ergonomi prensibine göre varlığını sürdürmek üzere programlanmıştır. O halde vücutta yeterli miktarda metabolik enerji yoksa kilo alabilirsiniz. Yani enzim aktivitesi ve hammadde olmazsa da kilo alabilir. Belki de çok yiyecek tükettiğiniz için değil de enzim aktiviteleri için doğru hammadeleri almadığınız için kilo alıyorsunuzdur. Evet tam olarak öyle. Eksik malzemeleri temin etmek ve vücuttaki metabolik süreçlerin neden işlemediğini bulup düzeltmek metabolizmayı düzenlemenin en doğru yoludur. Diğer mantıkla hastayı diare(ishal) yapmakta metabolizmayı hızlandırmaktır. Yeşil çayın metabolizmayı hızlandırmasıyla, hastanın yediği yiyecekleri laksatifle çöpe dökmek arasında çok fark yoktur. Neden olan şeyi bulup telafi etmek metabolizmayı düzenlemek için en doğru yöntemdir.
Metabolizma hızını vücuttaki metabolizma düzenleyiciler yönetir. Yani hormonal aksımız ve onun üst idarecileri. O halde hormonal aksı problemli bir kişinin metabolizmasının doğru ve yeterli hızda işlemediğinden emin olabilirsiniz. Geçen yılın başlarında Amerika da uluslararası endokrinoloji kongresinde; kandaki tiroid değerlerinin hormonal aksımızda problem olup olmadığı konusunda güvenilir bilgiler verip vermediği tartışıldı. Subklinik(kanda tanı vermeyen) hiper veya hipo tiroidin dikkate alınması gerektiği üzerindeki görüş kabul görmeye başladı. Nedeni aslında çok basit . Herkesin metabolizması farklıdır. O halde optimal tiroid hormon değerleride farklı olmalıdır. Yani herkesin bir optimal değeri vardır fakat hasta olmayıp o çizginin üstünde veya altında olabiliriz. İşte bu çizginin üstü ve altında olmamızı sağlayan problemleri saptamak gerekir. Enzim aktivitesini etkileyen bozucu faktörler nedir? Hipofiz yeterince kanlanamıyor olabilir mi? Bazı aminoasitler bağırsak , mide veya karaciğer kaynaklı vücutta sentez problemleri yaşıyor olabilir mi? Toksik maruziyet veya birikim vücuttan bazı elzem mineralleri eksiltiyor ve bu hormonal dönüşümler için gerekli enzim aktivitesini bozuyor olabilir mi? Bu ve buna benzer sorulara verilen yanıtlar son zamanlarda pek çok sağlık profesyonelinin dikkate aldığı ve tedavi protokollerinde köklü değişimler ile patolojik hale gelmeden pek çok problemin önünü almıştır.
Bir örnek daha ;aldığımız oksijen miktarının da metabolizma hızı üzerinde etkisi vardır.
Az oksijen ->az yakıt demek =azalmış metabolizma hızı veya
Azalmış akciğer kapasitesi->az oksijen= azalmış metabolizma hızı= metabolik sendrom.
Örneğin oksijeni az bir iş yerinde çalışmakta kilo vermeniz yönünde bir engel olabilir. sadece kilo vermek mi. oksijenlenmesi problemli hücrelerde mutasyon riskinin kat kat olduğu ile ilgili çalışmalar vardır. Yani kanserden otoimmün çeşitli hastalıklara kadar hücresel oksijenlenme risk faktörüdür.
Doğru bakış açısını göstermek ve yaklaşım sunabilmek için şimdilik bir kaç nedeni işledim. Oysa binlerce neden ve kombinasyon metabolizma hızını etkiler ve bozar. Metabolizma hızını regüle etmek istiyorsanız nedeni sorgulatın. Hızlandırıcı olduğu reklam edilen mucizevi ürün ve kapsüller aramayın. Bir araba istemsiz yavaşlar veya hızlanırsa tamir etmek gerekir. Dengede kalabilmek için iyileşmek yeterlidir. Sağlıklı günleriniz olsun.
Uzm. Fzt.-Osteopat Samet BEYAZ
Yararlanılan kaynak:http://discovermagazine.com/2017/march/20-things-you-didnt-know-about--metabolism
https://academic.oup.com/jcem/article-lookup/doi/10.1210/jc.2004-1231
27.12.2022